Ravijn

Het ravijnjaar 2026:

Opgelost of uitgesteld? Een kritische blik op de Miljoenennota 2025 Het zogenoemde 'ravijnjaar' 2026, waarin Nederlandse gemeenten te maken zullen krijgen met een forse daling van inkomsten uit het gemeentefonds, is al enige tijd een belangrijk gespreksonderwerp in gemeenteland. De miljoenennota 2025 biedt volgens sommigen hoop, terwijl anderen vrezen dat de structurele problemen niet opgelost zijn of worden. In dit artikel bekijken we beide standpunten en bespreken we mogelijke oplossingen voor de financiële uitdagingen waarmee gemeenten te maken krijgen. Uiteindelijk nodigen we gemeenten/onze lezers uit om actief deel te nemen aan de discussie: hoe gaat jouw gemeente hiermee om?

Terug naar JARENLANGE EXPERTISE

Standpunt 1: Het ravijnjaar 2026 is opgelost door de Miljoenennota 2025

Voorstanders van het idee dat de problemen rond 2026 zijn opgelost, wijzen naar de financiële maatregelen die in de Miljoenennota 2025 worden aangekondigd. In deze nota wordt duidelijk dat er extra middelen beschikbaar komen voor gemeenten om de gevolgen van bevolkingsgroei, vergrijzing en de oplopende kosten in het sociaal domein op te vangen.

Met name de verhoging van het gemeentefonds tot 2025 heeft bijgedragen aan een versterking van de financiële basis van gemeenten. De tijdelijke buffer die wordt opgebouwd met de extra middelen van de jaren 2022-2025, kan volgens het kabinet dienen om de terugval in 2026 op te vangen. Hierdoor kunnen gemeenten doorgaan met belangrijke investeringen in bijvoorbeeld de energietransitie, woningbouw en sociale zorg.

Daarnaast biedt de miljoenennota 2025 perspectief op de uitbreiding van het gemeentelijk belastinggebied. Dit zou gemeenten de ruimte geven om zelf meer inkomsten te genereren, wat de afhankelijkheid van rijksbijdragen verkleint en hun autonomie vergroot. Vanuit dit perspectief lijkt het ravijnjaar beheersbaar, mits gemeenten verstandig omgaan met hun financiële planning en de tijdelijke buffers goed benutten.

Standpunt 2: Het ravijnjaar 2026 is niet opgelost door de Miljoenennota 2025

Tegenstanders van dit optimisme zijn echter van mening dat de structurele problemen waarmee gemeenten worden geconfronteerd niet worden opgelost met de miljoennota 2025. Hoewel de tijdelijke verhoging van het gemeentefonds en het advies om buffers op te bouwen zeker enige verlichting bieden, blijven de onderliggende uitdagingen bestaan.

De belangrijkste kritiek komt voort uit de onzekere toekomst van de financiering vanaf 2026. Het huidige systeem, waarin de gemeentelijke inkomsten meebewegen met de Rijksuitgaven, wordt afgeschaft. Vanaf 2026 zullen de bijdragen aan gemeenten alleen nog worden aangepast voor loon- en prijsontwikkelingen. Tegelijkertijd blijven de kosten voor het sociaal domein, en met name de jeugdzorg, stijgen. De openeinderegeling in de jeugdzorg maakt het voor gemeenten vrijwel onmogelijk om de kosten te beheersen.

Daarnaast is de eerder aangekondigde opschalingskorting vanaf 2026 definitief geschrapt. Dit houdt in dat de eerder gevreesde € 715 miljoen euro aan bezuinigingen niet zal plaatsvinden, wat enige financiële verlichting biedt. Echter, de fundamentele problemen, zoals de stijgende kosten in het sociaal domein, blijven bestaan en vereisen verdere structurele oplossingen.

Mogelijke oplossingen voor gemeenten

  1. Financieel beheer en bufferopbouw
  • Sparen en buffervorming: Gemeenten moeten de extra middelen uit de jaren tot en met 2025 gebruiken om buffers op te bouwen, bijvoorbeeld door het vormen van een bestemmingsreserve. Dit kan verlichting bieden in 2026, maar is bedoeld als een tijdelijke oplossing.
  • Financiële buffers: Door het aanleggen van een noodfonds en het versterken van bestaande reserves kunnen gemeenten tijdelijke tekorten opvangen zonder directe impact op de dienstverlening.
  1. Efficiëntie in het sociaal domein
  • Herziening van het sociaal domein: Het is tijd voor een fundamentele discussie over de taken binnen het sociaal domein, met de mogelijkheid om kosten te beheersen via inkomensafhankelijke bijdragen voor diensten zoals jeugdzorg.
  • Betere monitoring en evaluatie: Door vroegtijdig problemen te signaleren en te focussen op preventie en innovatieve zorgmodellen kunnen de kosten voor sociale voorzieningen worden beperkt.
  1. Structurele financiële hervormingen
  • Lobby voor structurele hervormingen: Gemeenten moeten gezamenlijk blijven pleiten voor een voorspelbare en rechtvaardige financieringssystematiek vanuit het Rijk, inclusief structurele wijzigingen in het gemeentefonds.
  1. Diversificatie van Inkomsten
  • Uitbreiding van het eigen belastinggebied:
  • Gemeenten moeten hun inkomstenbronnen diversifiëren door bijvoorbeeld het gemeentelijk belastinggebied uit te breiden en te investeren in lokale economische groei om minder afhankelijk te worden van rijksbijdragen.
  1. Samenwerking en schaalvoordelen
  • Versterken van samenwerking: Door samen te werken op gebieden zoals inkoop, afvalverwerking en zorgverlening kunnen gemeenten efficiënter opereren en kosten verlagen.
  1. Communicatie en burgerbetrokkenheid
  • Communicatie met burgers: Het is cruciaal dat burgers tijdig worden geïnformeerd over de financiële uitdagingen en maatregelen, wat kan helpen bij het creëren van draagvlak en begrip.
  1. Duurzaamheid en Innovatie
  • Investeringen in duurzaamheidsinitiatieven: Investeringen in duurzaamheidsprojecten en innovatieve zorgmodellen kunnen op lange termijn kosten besparen en bijdragen aan een gezondere gemeentelijke financiële situatie.

Uitnodiging tot discussie: Hoe gaat jouw gemeente om met 2026?

Het ravijnjaar 2026 komt snel dichterbij en de meningen over de financiële toekomst van gemeenten lopen sterk uiteen. Sommigen zien de Miljoenennota 2025 als een oplossing, terwijl anderen waarschuwen voor de structurele tekorten die nog steeds dreigen. Het is duidelijk dat de uitdagingen groot zijn, en dat er op lokaal niveau verschillende keuzes gemaakt moeten worden.

We nodigen gemeenten daarom uit om deel te nemen aan de discussie: Hoe gaat jouw gemeente om met de financiële uitdagingen van 2026? Welke maatregelen zijn jullie aan het nemen om het ravijnjaar te overbruggen? En wat zijn jullie verwachtingen voor de toekomst van de gemeentelijke financiën? Laten we samen kijken naar oplossingen die bijdragen aan een duurzame en robuuste financiële toekomst voor alle gemeenten in Nederland.

Voornaam*
Achternaam*
Velden met * zijn verplicht
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.